Missie en Visie een dode letter of een betekenisvolle gids?

Wat kan een missie en een visie voor een pensioenfonds praktisch betekenen; een benadering vanuit drie invalshoeken.

Het besturen van een pensioenfonds bestaat voor een groot deel uit het nemen van besluiten en de controle op de uitvoering van die besluiten. In het verlengde daarvan wordt rekening en verantwoording afgelegd aan de stakeholders en de interne en externe toezichthouders.

De rol van een missie en visie

Missie een Visie geven richting, stellen een kader en inspireren het fonds.

Het is dus niet voor niets dat de code voor pensioenfondsen voorschrijft dat een pensioenfonds een Missie en een Visie opstelt.

De richting wordt gegeven door de betekenis die het fonds heeft voor de stakeholders (deelnemers en sociale partners), de normen, waarden en overtuigingen.

Het kader wordt bepaald door het werkterrein cq het bestaansrecht.

Inspiratie komt voort uit de intenties en ambities.

Anders gesteld: de Missie en Visie geven richting, kader en inspiratie in de manier waarop een pensioenfonds omgaat met haar taak. Een taak die voortdurend onder de druk staat van de sterk veranderende omstandigheden.

Hoe kan de missie en visie in de dagelijks praktijk richting gevend, inspirerend en verbindend zijn.

Drie invalshoeken
De plaats van missie en visie
1) bij strategisch risico management
2) bij oordeels- en besluitvorming
3) het vertrouwen dat in het pensioenfonds wordt gesteld.

Strategisch risico management

De wereld verandert, dat is niet nieuw. Wat wel nieuw lijkt is de impact en de samenloop van de veranderingen. De hyper fragiele internationale politieke evenwichten en de financiële veiligheid plaatsen ons veelvuldig voor verrassingen. Of het nu gaat over de Brexit of over de US president en de gevolgen daarvan op financiële markten telkens lijken we op het verkeerde been gezet te worden. Tel daar de klimaat -en technologische ontwikkelingen bij op en het wordt het duidelijk dat de wereld waarin we leven verandert.

In die veranderende wereld moet een pensioenfonds opereren in de uitvoering van haar taak. Dat vraagt om veranderingen omdat pensioenfondsen bloot staan aan die veranderingen in de wereld om ons heen .Dan is het goed die veranderingen te bezien op korte en op de lange termijn.

Op de korte termijn wordt de discussie beheerst door wel/niet korten en het managen van de rente risico’s die onder het toezichtregiem zo’n enorme invloed hebben op de balans van een pensioenfonds. Die kwetsbaarheid van de balans doet het zicht op de lange termijn strategische risico’s wel eens verminderen.

Op de lange termijn is het de vraag of de waarden en doelstellingen die zijn neergelegd in de missie en visie zijn te realiseren. Waardoor wordt de realisatie van de missie en visie bedreigt en welke veranderingen dienen doorgevoerd te worden om te kunnen voldoen aan de verwachtingen die de stakeholders van het pensioenfonds hebben. Dan hebben we het over de strategische risico’s van het fonds. Anders gezegd de invloeden die de missie en visie in gevaar brengen.

De visie en missie van een fonds vormen een de stip aan de horizon en wat deelnemers van het fonds kunnen verwachten. Belangrijk voor een pensioenfonds is te weten waardoor die stip wordt bedreigd en wat het antwoord van het fonds op die bedreigingen is. Missie en visie zijn dus een toetssteen; de strategie, stappenplannen en de acties die worden ondernomen geven het antwoord hoe met strategische risico’s wordt omgegaan.

In het licht daarvan is het niet verwonderlijk dat de DNB in haar toezicht aandacht besteed aan de wijze waarop pensioenfondsen met dat strategisch risico om gaan. In het verlengde daarvan beoordeelt DNB het verandervermogen van pensioenfonds besturen.

Oordeels- en Besluitvorming

In elke vergadering nemen pensioenbesturen besluiten. Besluiten die vaak betrekking hebben op een verre toekomst. Een toekomst die zich naar het lijkt steeds minder goed laat inschatten.

Over die besluiten wordt rekening en verantwoording afgelegd. Uiteraard aan de deelnemers maar ook aan de toezichthouders die toezien op het pensioenfonds en zo feitelijk de belangen van de deelnemers behartigen

Interessant is dan te zien wat de DNB als toezichthouder in dit kader van besturen verwacht.

‘DNB verwacht van zowel een RvB, PfB als RvC een zorgvuldige oordeels-­ en besluitvorming (‘sound judgment’). Dat houdt in dat leden van deze organen elkaar in het kader van oordeelsvorming actief vragen stellen, constructief discussiëren en elkaar challengen‘ (DNB Leading by Example, maart 2013)

‘challangen’ aan wat? Daar is een referentie kader voor nodig. Een gemeenschappelijkheid die wordt erkend en te vinden is in gemeenschappelijke doelstellingen en beleidsuitgangspunten. De kern daarvan is te vinden in de Missie en Visie.

Missie en Visie bepalen dus waar het fonds voor staat en daarmee wat er van het fonds verwacht mag worden. Expliciete toetsing aan de missie en visie in het proces van oordeels- en besluitvorming toetst het besluit dus aan de verwachtingen die deelnemers op basis van de missie en visie van het fonds hebben.

Dat betekent dat met de expliciete toetsing in besluitvorming de missie en visie praktische betekenis krijgt.

Last but no least: inspiratie. Een toetsing aan waar je gemeenschappelijk voor staat inspireert. Dat geeft vertrouwen en verbetert het proces van oordeels -en besluitvorming.

Het vertrouwen dat in het pensioenfonds wordt gesteld.

De Missie en Visie geven aan wat er van een pensioenfonds als non profit organisatie verwacht mag worden en zijn een toetssteen hoe wordt omgegaan met de onzekerheden en risico’s die op de loer liggen. Anders gezegd het maakt duidelijk waar het pensioenfonds voor staat.

Daaruit blijkt wat de meerwaarde van het pensioenfonds is. De meerwaarde ten opzichte van alternatieven waaronder een pensioen in eigen beheer.

In de communicatie van nieuws vanuit het pensioenfonds geeft het aan deelnemers vertrouwen wanneer er een verband is met de Missie en Visie.

Daarmee is het vertrouwen in pensioenfondsen niet onmiddellijk hersteld. Wel worden de verwachtingen expliciet gemaakt en dat is nodig in de stappen naar het herstel van vertrouwen