Meer over luisteren

We luisteren om te begrijpen wat de ander tot uitdrukking wil brengen.

Luisteren is in essentie niet veel meer dan betekenis geven aan de woorden die we horen. Een groot deel van hoe we naar de wereld kijken en daarin kunnen functioneren komt door wat we van anderen horen en waar we een betekenis aan hebben gegeven.

Die betekenis aan woorden geven we in een rol, in een context, met een doel.

Rol, context en doel
Primair wordt er geluisterd om een vorm van contact met de spreker tot stand te brengen. Bij het luisteren nemen we een rol aan aan (soms zelfs meerdere) en die rol heeft invloed hoe we luisteren. We kunnen luisteren als toehoorder, als debater, als getuige, als ondervraagde, als ondervrager, als geliefde en in de vele andere rollen die we kennen.

Niet alleen de rol maar ook de context bepaalt hoe er geluisterd wordt. Het kan een zakelijke, sociale, openbare context of en andere context zijn. Een bewustzijn van de rol en context helpt als er geluisterd moet worden. Het geeft een kader waarin de spreker spreekt en bepaalt mede de betekenis die aan de uitgesproken woorden wordt toegekend.

Een student die in een college zit luistert scherper wanneer de docent zegt: ‘in het komend half uur van het college zal ik onderwerpen behandelen die terug komen in het tentamen”.

Luister je in een dispuut naar iemand van wie je aanneemt dat je het nooit eens zal worden luister je anders. Je bent alert op zaken die gebruikt kunnen worden in het debat. Tijdens het luisteren ben je dus al aan het reageren. Je luistert met het doel openingen te vinden die je kunt gebruiken in het debat. Dat is een ander soort luisteren dan de student in de collegezaal op zoek naar mogelijke antwoorden op tentamen vragen.

Doel van het gesprek bepaalt dus ook hoe er geluisterd wordt. Doel, context en rol bepalen de grondhouding bij het luisteren.

Wat beïnvloedt ons luisteren nog meer?
Er is meer van invloed op de manier van luisteren dan de rol, de context en het doel.

Groter worden in de wereld betekent dat we bezig zijn een plaatsje te veroveren in onze omgeving. Wijk je teveel af dan loop je de kans niet geaccepteerd te worden en wacht je een vorm van eenzaamheid, pas je je daarentegen teveel aan dan komt er een moment dat je naar meer eigenheid gaat verlangen. In dat proces zadelen we ons zelf op met aannames en verwachtingen die we nodig (denken) te hebben om aan sluiting te vinden en te houden in onze omgeving en zo te overleven.

Dat geeft een vorm van veiligheid die ons helpt om te gaan met de onzekerheid die in de toekomst besloten ligt. Hoe groter de druk tot conformisme, al dan niet door jezelf opgelegd, hoe steviger de aannames worden die we gebruiken om de wereld om ons heen te beschouwen en dus hoe we luisteren.

Die aannames bepalen in belangrijke mate hoe de woorden die worden gesproken worden geïnterpreteerd. Hoe groter de onbevangenheid en vrijheid hoe beter er geluisterd kan worden. Beter luisteren betekent dat er beter begrepen wordt met wat de spreker tot uitdrukking wil brengen.

Nu beschikken we allemaal over pre boiled reactie patronen gevoed door aannames, verwachtingen, blokkades en angsten. Betekent het dat we dan pre boiled naar elkaar luisteren en zo ongewild in zich herhalende patronen terecht komen of met miscommunicatie worden geconfronteerd? Nee zo somber is het niet, wel kunnen we beter worden in luisteren.

Beter luisteren
Hieronder een paar handvatten die het luisteren makkelijker maakt en verbetert.

In de Chinese krijgskunst is het uitgangspunt in een gevecht ontspannenheid en in contact blijven met de tegenstander. Contact houden met de tegenstander betekent weten, voelen waar de tegenstander is en waar hij zich heen beweegt. Anticipeer je daarbij op een richting die de de tegenstander zou kunnen innemen dan ben je het contact kwijt, raak je in disbalans en daar maakt de tegenstander genadeloos gebruik van. Het contact houden en de tegenstander voelen wordt in de Chinese krijgskunst aangeduid als Ting wat luisteren betekent.

Wat beteken de lessen uit de chinees krijgskunst en hoe kunnen vertaald worden naar het luisteren van alledag.

Belangrijkste les is: loop niet vooruit voordat de spreker is uitgesproken. Luister dus met volle aandacht en houd contact met de spreker. Niet alleen door naar de spreker te kijken maar ook door te luisteren zonder zelf al gedachten of meningen te hebben/ontwikkelen. Dat betekent ook nog geen reactie bedenken voordat de spreker het laatste woord heeft gesproken.

De eerste reacties die opkomen tijdens het luisteren worden vaak gevoed door de eigen aannames en in dat proces hoor je wel wat er gezegd wordt maar is er geen onverdeelde aandacht voor wat de spreker wil overbrengen. Je krijgt niet helemaal mee wat de spreker tot uitdrukking wil brengen en je krijgt minder nieuwe  inzichten. Blijf in contact met de spreker door met onverdeelde aandacht te luisteren; dan je zal merken dat je meer opvangt en de invloed van de eigen aannames minder wordt.

Wil je oefenen met luisteren ga dan naar ‘oefening in beter luisteren’