Vertrouwen
De marktwerking als recept voor een beter en effectiever georganiseerde samenleving heeft uiteindelijk een einde gemaakt aan het vertrouwen in de financiële instituten als bewaarders van stabiliteit.
In de drang het vertrouwen van de belastingbetaler die de rekening voor de ontsporingen van veel financiële instituten heeft betaald te herstellen, wordt er een stortvloed van gedetailleerde wetgeving over de financiële instituten uitgestort.
Daarmee wordt de marktwerking uit het neoliberalisme ingeruild voor de accountability van de Risk based society en gaan we naar een Rule Based controle en verantwoording en de bijbehorende blame cultuur.
Krijgen we daarmee het vertrouwen terug?
Geeft dat voldoende ruimte bij omgang met de dilemma’s waarmee financiële instituten worden geconfronteerd?
Vertrouwen is het sleutelwoord omdat vertrouwen de basis is waarop consumenten producten en diensten afnemen die financiële risico’s die ze zelf niet kunnen of willen dragen van hen overnemen. Niet kunnen door een combinatie van gebrek aan kennis en een gebrek aan financiële draagkracht.
Vertrouwen is ook een sleutelbegrip omdat mensen behoefte hebben aan vertrouwen. Omdat vertrouwen een binding geeft tussen mensen en vertrouwen de rust geeft dat we niet overvallen worden door nare verrassingen.
Onzekerheden
De onzekerheden in de mondiaal verbonden samenlevingen worden er niet minder op. Het geopolitieke landschap verandert voortdurend. Het meest zichtbaar in het midden oosten waarin voortdurend nieuwe coalities worden gevormd. De financiële markten zijn erg volatiel geworden.
Dat plaatst ons voor enorme dilemma’s bij beslissingen die betrekking hebben op de financiële positie van mensen en ondernemingen. Welke risico’s kunnen afgedekt worden en wat doen we als door ontwikkelingen bepaalde toezeggingen niet meer nagekomen kunnen worden. Pensioenfondsen kraken in hun voegen door een opeenhoping van niet voorziene ontwikkelingen.
Laten we ons bij dilemma’s leiden door de regels en die als belangrijkste maatstaf gebruiken dan ligt het gevaar op de loer dat we ons niet bekommeren over de mogelijke gevolgen van de beslissing. We doen het conform de regels en dus doen we het goed. Als dat er toe leidt dat ongewenste uitkomsten en daarmee het vertrouwen wordt geschaad dan is dat dus de schuld van de regelgever. Denken dat alle financiële risico’s gevangen en daarmee beteugeld kunnen worden door regelgeving is een misvatting. We hebben immers geleerd dat er zich altijd niet voorziene risico’s (black Swans) voordoen.
Waarden of regels
Een principle based afweging maakt gebruik van een aantal morele op waarden gestoelde uitgangspunten die worden gewogen bij een besluit over een dilemma. Die morele waarden zijn feitelijke de elementen waarop de consumenten hun vertrouwen baseren. Die morele waarden beteugelen ook het opportunisme dat kan ontstaat bij een louter ruled based besluitvorming.
Besluitvorming waarbij de grenzen worden bepaalt door de regels levert uiteindelijk geen vertrouwen op omdat de regels nooit kunnen voorzien in alle situaties die kunnen en zullen ontstaan. Daar en boven zullen handige bankiers en of verzekeraars met “nauwkeurige” interpretatie van de regels ruimte vinden voor gedrag dat de wetgever met die regels juist wil voorkomen.
Is dit een pleidooi voor open contracten zonder verplichtingen? Zeker niet maar als bijvoorbeeld een pensioenfonds in haar pensioenregeling een bepaling heeft opgenomen dat bij het verbreken van het financieel evenwicht de aanspraken verlaagt kunnen worden dan dient er wel aangegeven te worden wat de uitgangspunten zijn die worden gehanteerd bij de afstempeling. Dus niet alleen of de regels die gesteld zijn bij afstempeling worden gevolgd. Als we kunnen weten dat een bepaald product het risicoprofiel van de aanbieder enorm verhoogd maar regeltechnisch er geen belemmering is dan mag dat geen reden zijn om het product te voeren.
Tot slot. De invoering van de gedetailleerde regels kost zoveel aandacht, mankracht en geld dat de ruimte voor innovatie een ondergeschoven kind wordt en de aanpassingen waar de veranderende wereld om vraagt achterwege blijven.